Uluslararası ilişkilerde önemli bir role sahip yetkililer, son iki hafta boyunca İran ve İsrail arasındaki askeri gerginliklere rağmen perde arkasında temaslarını sürdürdüklerini açıkladı. Bu temaslara hafta başında sağlanan ateşkesin ardından da devam edildiği belirtildi.
Gizli Toplantılar ve Değişmeyen Şart
Trump yönetiminden yetkililer, çeşitli senaryoların masada olduğunu belirtirken, İran’ın uranyumu zenginleştirmemesinin değişmeyen bir şart olduğunu vurguladı. Ancak İran, bu şartı uzun süredir reddetmekte.
CNN’e konuşan kaynaklara göre, ABD’nin İran’a hava saldırısı düzenlemesinden bir gün önce Beyaz Saray’da, ABD’nin İran Özel Temsilcisi Steve Witkoff ile Körfez ülkelerinden yetkililer arasında uzun süren gizli bir toplantı gerçekleşti.
İran’ın Sivil Nükleer Programı ve Yatırım Planları
Toplantıda, uranyum zenginleştirmeyi içermeyen, tamamen sivil amaçlı yeni bir nükleer program oluşturma fikri gündeme geldi. 20 ila 30 milyar dolar arasında yatırım gerektiren bu programın finansmanının ABD yerine Körfez ülkeleri tarafından karşılanması planlanmakta.
Ayrıca, İran’a uygulanan bazı yaptırımların kaldırılması ve dondurulmuş 6 milyar dolarlık fonlara erişim sağlanması öneriler arasında yer almakta. Ancak Fordo nükleer tesisi yerine sivil bir tesis kurulması önerisinin İran tarafından nasıl karşılanacağı henüz belirsizliğini korumakta.
Bir kaynak, “Şu anda çok sayıda öneri üzerinde çalışılıyor ve taraflar yaratıcı çözümler arayışında” dediğini belirtti.
Teklifler İran’ın Nükleer Silah Edinmesine Karşı
Witkoff, Çarşamba günü yaptığı açıklamada ABD’nin İran ile kapsamlı bir barış anlaşması hedeflediğini belirtti. Tüm tekliflerin İran’ın nükleer silah edinmesini engellemeye yönelik olduğu vurgulanmıştı.
ABD, İran’a sivil nükleer program kurmasına izin verileceğini ancak uranyumu zenginleştiremeyeceğini savunmakta. Zenginleştirilmiş uranyumun ithal yoluyla temin edilmesi önerilmekte.
Trump da çarşamba günü yaptığı açıklamada İran ile gelecek hafta görüşmeler yapabilecekleri sinyalini verdi. Ancak İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü böyle bir görüşmeden haberdar olmadığını açıkladı.
Bölgesel Aktörler Aracılığıyla İran’a İletilen Teklifler
Witkoff’un Körfez temsilcileriyle yaptığı gizli toplantıda şekillenen tekliflerin, bölgesel aktörler aracılığıyla İran’a iletildiği öğrenildi. Katar, İsrail ile İran arasında varılan ateşkesin sağlanmasında kritik rol oynamıştı.
ABD, baskının sonuç getirmesini ummakta. Son yaşanan gelişmelerin ardından İran’ın ABD’nin koşullarına daha açık hale gelebileceği ve nükleer silah edinme adımlarını durdurabileceği umulmakta.
Ancak bazı uzmanlara göre, İran bu baskıya direnerek nükleer silah edinme kararı alabilir.
Geçtiğimiz günlerde İran Parlamentosu, IAEA ile iş birliğini sonlandıracak bir yasayı onayladı. Bu adım, İran’ın nükleer faaliyetlerini daha da gizlemeyi planladığı şeklinde yorumlandı.
ABD ve İran, İsrail’in askeri operasyonu öncesinde beş tur müzakere gerçekleştirmişlerdi. Altıncı turun Umman’da yapılması planlanmıştı ancak iptal edildi.
